Կանանց սեռական և վերարտադրողական առողջության պահպանման հիմնախնդիրներն ազատազրկման ընթացքում, ազատվելուց հետո և Պրոբացիայի ծառայությունում

Քրեակատարողական հիմնարկ մուտք գործելիս ինչպես ազատազրկված մյուս անձանց, այնպես էլ կանանց շրջանում կատարվում է ՄԻԱՎ-ի, սիֆիլիսի, Հեպատիտ C-ի ռապիդ թեստավորում: Կանանց հասանելի են ՄԻԱՎ վարակի վերաբերյալ խորհրդատվությունը, հետազոտությունը, անհրաժեշտության դեպքում՝ նաև բուժումը։ Սակայն ռապիդ թեստավորումներն անցկացվում են կանանց՝ քրեակատարողական հիմնարկ առաջին մուտքի ժամանակ և ընդունվելուց տևական ժամանակ անց, ինչը մտահոգիչ է վարակիչ հիվանդությունների արդյունավետ կանխարգելման տեսանկյունից։  Գինեկոլոգի հետ զրույցի ժամանակ տեղեկացանք, որ ազատազրկված կանանց շրջանում տարվա մեջ երկու անգամ անցկացվում է ֆլյուրոգրաֆիկ  հետազոտություն։ Մեր դիտարկմամբ դա բավարար չէ կանանց առողջական հնարավոր խնդիրները բացահայտելու և բուժելու համար, քանի որ հետազոտության անցկացման և անձի՝ քրեակատարողական հիմնարկ մուտք գործելու ժամանակահատվածը կարող է չհամընկնել։ Բացի այդ, նշված հետազոտության անցկացումը պարտադիր բնույթ չի կրում, ինչը նշանակում է, որ կանայք կարող են հրաժարվել։

Նաև տեղեկացանք, որ հիմնարկի պայմաններում կատարվում է ատամնաբուժական ռենտգեն, էլեկտրասրտագրություն և գլյուկոմետրիա։ Մեր դիտարկմամբ՝ մտահոգիչ է այն, որ ստորաբաժանումն ապահովված չէ սոնոգրաֆիկ և լաբորատոր հետազոտություններ անցկացնելու համար անհրաժեշտ սարքավորումներով։ Զրույցից հասկացանք, որ քրեակատարողական հիմնարկ մուտք գործելուց անմիջապես հետո գինեկոլոգի կողմից կատարվում է արտաքին զննություն, օրինակ, կրծքագեղձի շոշափում։ Եթե զննության ժամանակ խնդիրներ են բացահայտվում, անհրաժեշտ հետազոտությունները, օրինակ, սոնոգրաֆիան, մամոգրաֆիան, համակարգչային տոմոգրաֆիան, բժշկական ցուցման հիման, վրա կատարվում են մասնագիտացված բուժհաստատություններում։ ՊԱՊ քսուկի, հեշտոցի արտադրության և սեռավարակների լաբորատոր հետազոտությունները նույնպես վերը նշված կարգով են կատարվում։ Գինեկոլոգը մատնանշեց մեկ այլ խնդիր ևս։ Շատ հետազտություններ ընդգրկված չեն պետպատվերի շրջանակներում, օրինակ, հորմոնալ հետազոտությունները վճարովի են։ Հետևաբար շատերն այդ հետազոտությունը չեն անցնում, քանի որ ի վիճակի չեն վճարել։ Հարցը ներկայացրել են Առողջապահության նախարարությանը, սակայն դեռևս արձագանք չեն ստացել։

Այն դեպքում, երբ կանայք պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատվում են կամ կալանավորումը փոխարինվում է տնային կալանքով կամ վարչական հսկողությամբ, նրանց վերահսկողությունը և  խափանման միջոցի կիրառումը Պրոբացիայի ծառայությունն է ապահովում։ Կանայք Պրոբացիայի ծառայությունում են հայտնվում նաև այն դեպքում, երբ նրանց նկատմամբ անվտանգության միջոց է կիրառվում, ազատությունից չզրկելու հետ կապված պատիժ է նշանակվում, պատիժը պայմանականորեն չի կիրառվում կամ պատժի կրումը հետաձգվում է։ Պրոբացիայի կին շահառուներն ազատության մեջ են, չունեն այն սահմանափակումները, ինչ քրեակատարողական հիմնարկում գտնվող կանայք։ Սակայն նրանք բախվում են գրեթե նույն խնդիրներին։ Հասարակության կողմից պիտակավորումը և գործազրկությունը հանգեցնում են նրանց սոցիալական վիճակի վատթարացմանը, սոցիալական անապահով վիճակը՝ պատժի կրման անհնարինությանը և առողջապահական ծառայությունների անմատչելիությանը․ եթե կինը վատառողջ է, չի կարող աշխատել, եթե չի աշխատում, ապա չի կարող վճարել առողջապահական ծառայությունների համար և տուգանքը։ Իսկ տուգանքը չվճարելու դեպքում Պրոբացիայի ծառայությունը կարող է պատժի խստացման միջնոդրություն ներկայացնել։ Այսինքն՝ խնդիրները փոխկապակցված են։ 

Տիկին Սուսաննան մեզ հետ զրույցում նշեց, որ չի կարողանում աշխատանք գտնել, որպեսզի տուգանքը վճարի։ Առօրյա ծախսերն ընկերների, հարազատների օգնությամբ է հոգում, այն էլ հազիվ հասցնում են օրվա հացով ապահովել։ Անվճարունակ լինելու պատճառով չի կարողանում անհրաժեշտ հետազոտություններն անցնել․

«Թթվածինը չի հերիքում։ Թոքս վիրահատված է։ Նորից վիրահատելու կարիք կա, բայց ֆինանսապես ի վիճակի չեմ։ Պոլիկլինիկայում  հարցրել եմ՝ վճարովի է։ Իսկ ես չեմ կարող վճարել։ Զոբ ունեմ, դրանից ծկներս ցավում են, գլխապտույտներ, սրտի, արյան հետ կապված խնդիրներ են առաջացել։ Այդ տուգանքից  տասը դրամ անգամ չեմ վճարել։ Հինգ տարվա ընթացքում պետք է վճարեի։ Երեք տարին անցել է, ոչինչ չեմ վճարել»։